ՀՀ Արագածոտնի մարզը իր աշխարհագրական դիրքով, տնտեսական եւ քաղաքական, պաշտպանական նշանակությամբ, բնակլիմայական պայմաններուվ միշտ էլ կարեւոր դեր է ունեցել հայոց պատմության բոլոր ժամանակներում:Արագածոտնի մարզը գտնվում է Հայաստանի արևմտյան մասում։

Մարզում պահպանվել են դեռևս նախնադարյան մարդու բնակության, կիկլոպյան ամրոցների հետքեր, պաշպանական ու պաշտամունքային հնադարյան բազմաթիվ կառույցների մնացորդներ:

Մարզը երեք կողմից շրջապատված է լեռներով, որոնցից մեկը Հայաստանի ամենաբարձր լեռնագագաթ Արագածն է (4,090 մ): Արագածոտնի մարզկենտրոնը և ամենամեծ քաղաքը Աշտարակն է։



Արագած լեռ
Արագածի անվան ծագումը կապվում է Հայկի որդի Արամանյակի հետ: Մեկ այլ վարկածով՝ Արագածը կոչվել է Արա աստծո անունով և նշանակում է Արայի գահ: Լեռը Հարավային Կովկասի ամենաբարձր գագաթն է և մշտակապես գտնվում է լեռնագնացների և բնագետների ուշադրության կենտրոնում: Լեռան գագաթից կարելի է տեսնել Փոքր և Մեծ Կովկասի լեռնաշղթաների մեծ մասը:

Արագածը հայտնի է իր եզակի բնությամբ՝ ալպիական մարգագետիններով և սառնորակ աղբյուրներով։ Հեռավոր անցյալում լեռան վրա հրաբխի ժայթքումից առաջացած խառնարանը՝ աշխարհի ամենամեծ խառնարաններից է։ Արագած բարձրանալու լավագույն ժամանակը հունիսից օգոստոս ընկած ժամանակահատվածն է, երբ լեռնային արահետները չոր են և անվտանգ: Ձմռանը, երբ լանջերը ծածկված են ձյունով, միայն պրոֆեսիոնալ լեռնագնացներն են դահուկներով հաղթահարում բարձունքը։

Վերջին տարիներին Հայաստանում ակտիվորեն զարգանում է արշավային զբոսաշրջությունը: Զարմանալի չէ, որ այս «լեռնային կղզին» անդիմադրելի է նրանց համար, ովքեր սիրում են բարձունքներ նվաճել:

Արագածոտնի մարզի տեսարժան վայրերը

Մարզը կարող է պարծենալ այնպիսի անձեռնմխելի և կիսավեր միջնադարյան հուշարձաններով, ինչպես Ամբերդի ամրոցը, միջնադարյան վանքեր Սաղմոսավանքը և Հովհանավանքը: Հայոց այբուբենի հիմնադիր Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի գերեզմանը գտնվում է Օշական գյուղում՝ Արագածոտնի մարզկենտրոնից ոչ հեռու: Հայերի համար այս վայրը հանդիսանում է ազգային սրբատեղի:

Արագածոտնի մարզում է գտնվում նաև Բյուրականի հայտնի աստղադիտարանը, որը հիմնադրել և ղեկավարել է ականավոր հայ գիտնական և աստղագետ Վիկտոր Համբարձումյանը։

Աշտարակ

Աշտարակը Արագածոտնի մարզի վարչական կենտրոնն է: Այն գտնվում է Քասաղ գետի ձախ ափին։ Քաղաքի անվանումը առաջին անգամ հիշատակվել է 9-րդ դարում: Քաղաքը գտնվում է Երևանին մոտ, այնպես որ շատ հեշտ է այնտեղ հասնել մեքենայով կամ տաքսիով:

Աշտարակի տեսարժան վայրերը
Առաջին վայրը, որը հարկավոր է այցելել Աշտարակում՝ գլխավոր հրապարակն է: Այնտեղ է կանգնեցված Ներսես Աշտարակեցու գեղեցիկ արձանը: Վերջերս հրապարակի կենտրոնում տեղադրվել են նաև ծառերի տեսքով գեղեցիկ շատրվաններ: Հրապարակի հարևանությամբ է գտնվում հայ մեծ արձակագիր Վարդգես Պետրոսյանի արձանը:

Աշտարակում է գտնվում Պերճ Պռոշյանի տուն-թանգարանը։ Եվ, իհարկե, Աշտարակի ամենահիասքանչ տեսարժան վայրերից են կիրճի եզրին ծվարած Կարմրավորի, Ծիրանավորի և Սպիտակավոր երեք հնագույն եկեղեցիները։Քաղաքի ամենահին տները գտնվում են այս հատվածում:

Talin town.jpg


Թալին

Թալին քաղաք Հայաստանի Արագածոտնի մարզում։ Երևան քաղաքից 68 կիլոմետր հեռավորության վրա։
Քաղաքային համայնք Թալինի տարածաշրջանում։ Նախկինում եղել է Թալինի շրջանի վարչական կենտրոնը։ Նախկինում ունեցել է Թալինա, Թալին Մեծ, Թալին Վերին, Թալնո ոտն, Հայի Թալին, Տալին անվանումները։ Թալին է վերանվանվել 1978 թվականին։ 1964 թվականից դարձել է քաղաքատիպ ավան, իսկ 1995 թվականի վարչատարածքային ռեֆորմից հետո դարձել է քաղաք։Թալին քաղաքի քաղաքապետ դարձավ Գուրգեն Գրիգորյանը աշխատելով մինչև 2002 թվականը, նրան հաջորդեցին ևս երկու քաղաքապետ։ Երևան քաղաքից գտնվում է 68 կմ հեռավորության վրա, մարզկենտրոնից՝ 48 կմ։ Այստեղով է անցնում Երևան-Գյումրի միջպետական նշանակության ավտոմայրուղին։

Հնում մտել է Այրարատ աշխարհի Արագածոտն գավառի մեջ։ Հնագիտական պեղումներից պարզվում է, որ Թալինը բնակելի է եղել մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում, իսկ ըստ Թովմա Արծրունու «Պատմության», Թալինը հիմնադրել է Անանիոս Բագրատունի իշխանի կողմից 9-10-րդ դարերում։ Այն Թալինա անունով հիշատակվում է Պտղոմեոսի կողմից՝ 2-րդ դար։

Սկսած 7-րդ դարից հաճախ հիշատակվում է, երբեմն որպես գյուղ, երբեմն էլ որպես ավան կամ քաղաք։ Քաղաքում կառուցված է Սբ. Աստվածածին կամ Փոքր եկեղեցին, որը կառուցվել է 689 թվականին Ներսեհ պատրիկ Կամսարական իշխանի կողմից։ Քաղաքից հարավ գտնվում է միջնադարյան քարավանատունը, բերդը։ Ըստ ուսումնասիրությունների, բերդը կառուցվել է 7-րդ դարում Կամսարական նախարարական տոհմի ներկայացուցիչների կողմից։ Բերդի նշանակությունը մեծ է եղել 16-րդ դարից սկսած, երբ թուրք-պարսկական պատերազմների ժամանակ այն արևմուտքից պաշտպանել է Երևանի մատույցները։
Թալինի մասին կան տարբեր ավանդություններ։ Օրինակ մի Թալին անունով աղջկա մասին։ Ասում են եղել է մի Թալին անունով աղջիկ, որը եղել է արքայադուստր։ Նա սիրել է մի գյուղացի տղայի։ Նրա հայրը ուզում էր, որ իր արքայադուստր աղջիկը ամուսնանա մի արքայազնի հետ։ Հայրը աղջկան ամուսնացնում է արքայազնի հետ։ Աղջիկը չի ներում հոր արարքը և իրեն ժայռից գցում է ցած։

Վաղ միջնադարյան հայկական ճարտարապետության եզակի հուշարձաններից է: Գտնվում է Թալին քաղաքի հյուսիսային մասում: Համալիրը բաղկացած է Կաթողիկե և բազիլիկ եկեղեցիներից, պալատական կառույցից և գերեզմանոցից:

Կաթողիկե եկեղեցի (կամ Թալինի մեծ տաճար): Կառուցումը վերագրվում է Կամսարական իշխաններին: Տաճարի մասին պատմական, վիմագրական տեղեկություններ չեն պահպանվել: Ըստ ճարտարապետական առանձնահատկությունների վերլուծության, Կաթողիկեն թվագրվում է VII դ.: Ունի հինգ մուտք՝ մեկը արևմուտքից, երկուական՝ հյուսիսից և հարավից: Կառուցված է սև և կարմիր սրբատաշ տուֆ քարով: Կաթողիկեն առանձնանում է իր արտաքին հարուստ դեկորատիվ հարդարանքով՝ լուսամուտների քանդակազարդ պսակներով, քիվերով, արևմտյան ճակատի ինքնատիպ լուծումով: Տաճարի ներսում պահպանվել են որմնանկարչության մնացորդներ, որոնց պատվիրատուն Մովսես Եկեղեցապանն է, ինչի մասին վկայում է եկեղեցու ներսում պահպանված արձանագրությունը:https://www.youtube.com/embed/cUCtMHnw6Y0?version=3&rel=1&showsearch=0&showinfo=1&iv_load_policy=1&fs=1&hl=ru&autohide=2&wmode=transparent

Համացանցի օգնությամբ տեղեկություններ հավաքիր Արագածոտնի մարզի տեսարժան վայրերի մասին։

Դաշտադեմի ամրոց

Հանդիպում է նաև Դաշտադեմի ամրոց, Քաղենիի ամրոց, Քաղենիի բերդ, Թալինի բերդ, Ներքին Թալինի բերդ, Փոքր Թալինի բերդ տարբերակներով:
Քաղենիի ամրոցի խոշոր համալիրը գտնվում է Դաշտադեմ գյուղի հարավային եզրին։ Ենթադրվում է, որ այն կառուցվել է ուրարտական ամրոցի տեղում` Կամսարականների օրոք։ Միջնադարյան դղյակը, ի տարբերություն հայկական լեռնաշխարհի մնացած ամրաշինական համակարգերի, զուրկ է եղել բնական պաշտպանությունից և ապավինել է իրեն շրջափակող հզոր պարիսպներին:

Ամրոցի-համալիրի տարածքում կան երկու եկեղեցիներ` 7-րդ դարի եկեղեցին, որը գտնվում է ամրոցի արտաքին բերդապարսպի հարավ-արևելյան մասում (այժմ պահպանված միայն հիմնապատերը) և հյուսիսային պատին կից է միանավ Սուրբ Սարգիս (10-րդ դար) սրբատաշ կարմիր տուֆից թաղածածկ եկեղեցին: Ամրոցն ունի ստորերկրյա գաղտնուղի, որն սկիզբ է առնում պարսպի հարավ-արևմտյան պատի կենտրոնից և հասնում արևմտյան կողմի ձորակը: Այս ամենը վկայում են, որ Դաշտադեմի ամրոցը քաղաքական-վարչական կենտրոն լինելուց բացի եղել է նաև Հայաստանի պաշտպանական կարևոր վայրերից մեկը:



Արագածոտնի մարզի Աշտարակի տարածաշրջանի Կոշ (Կվաշ) գյուղից հյուսիս բլրի գագաթին գտնվում է մի ամրոց, որը կրում է Կոշ անունը, այն թվագրվում է 13-րդ դարով։ Ամրոցն ունի ուղղանկյուն, անկյուներով hատակագիծ, կառուցված է մաքուր տաշած տուֆի խոշոր քարերով, իսկ ստորին մասը՝ կոպտատաշ բազալտով։

Կոշ գյուղից հարավ խճուղու եզրին կանգուն է կարմիր տուֆից կերտված խաչքար-հուշարձան 1195 թվականին բարձրությունը 6,8 մ։ Ըստ արձանագրության՝ նվիրված է Արագածոտնի գավառը սելջուկյան թուրքերից ազատագրելուն։


Արագածոտնի մարզի Աշտարակի տարածաշրջանի Կոշ (Կվաշ) գյուղից հյուսիս բլրի գագաթին գտնվում է մի ամրոց, որը կրում է Կոշ անունը, այն թվագրվում է 13-րդ դարով։ Ամրոցն ունի ուղղանկյուն, անկյուներով hատակագիծ, կառուցված է մաքուր տաշած տուֆի խոշոր քարերով, իսկ ստորին մասը՝ կոպտատաշ բազալտով։

Կոշ գյուղից հարավ խճուղու եզրին կանգուն է կարմիր տուֆից կերտված խաչքար-հուշարձան 1195 թվականին բարձրությունը 6,8 մ։ Ըստ արձանագրության՝ նվիրված է Արագածոտնի գավառը սելջուկյան թուրքերից ազատագրելուն։


Ամբերդ ամրոց-համալիրը Հայաստանի անառիկ ամրոցներից մեկն է: Այն կառուցվել է Արագած լեռան լանջերին և գտնվում է  ծովի մակարդակից 2300 մետր բարձրության վրա։ Դեպի ամրոց տանող ճանապարհը անմարդաբնակ է, այն նրբորեն միախառնվում է բլուրներ հետ, իսկ Ամբերդի բարձունքից հրաշալի տեսարան է բացվում դեպի հորիզոն։
Երկհարկանի կառույցն ունի նաև  փառահեղ սանդուղքներ, իսկ պատերից վեր են խոյանում ամրոցը պաշտպանող հզոր աշտարակները։ Ամբերդի ամրոցի արտաքին ճարտարապետությունը պարզ է և արտահայտիչ՝ կորընթարդ ձևավորված գմբեթներով և հզոր աշտարակներով։

Սպիտակ օձ

Մի թագավոր կար որ ուներ մի ափսե։ Այն ամեն ուր իր հետ էր և նա իր ձեռք մեջ էր պահու այն մինչև ծառները չհեռանան։ Մի օր հավատարիմ ծառաներից մեկը։ Հետաքրքրված գողանում է այն։ Այնտեղ սպտակ օձ էր։ Ծառան չի դիմանում և ուտում է այն։ Հետո նա սկսում է հասկանալ կենդինիներին։ Մի օր թագուհին կորցնում է մատնին և դրանում մեղադրում են ծառային ու սաում։
—Մինչև առավոտ ժամանակ ունես գնա մատանին բեր։
Ծառան տխուր գնում է և պատահաբար լսում է երկու սագերի։ Նրանք ասում են, որ ես կերել եմ թագուհու մատանին։ Դա լսելուց նմիջապես հետո նա վերցնում է նրանում ու տանում խոհարարի մոտ ու ասում։
—պատրաստիր նրան։
Խոհարարը պատրաստում է նրան և նրա փորից ուրս է գալիս մատանին։ Նա տանում է մատանին թագավորին և թագավորը ներեղություն է խնթրում ու ուզում իր մեխքերը քավի։
Այդ տղան ասում է։
—Ինձ շատ բան հարկավոր չէ միայն մեկ ձի և փող։
Նա գնում է ճանապարհ ճանապարհ ին տեսնում է ձկներ, ձկները ասում են։
—Ահա և ավարտվեց մեր կյանքը այսքան անիմաս մահով։
Տղան վերցնում է զկներին և գցում ջուրը։ ձկները ասսում են,որ նրանք կիշեն նրա լավ գործը։
Հետո նա անցնում է մրջյուների տան մոտով և նրնք ասում են։
—Ահան եկավ մարդը նա հիմա մեզ կտրորի և կգնա։
Տղան լսում է և կոխկով ացնում է։ Նրանք շնորհակալություն են հայտնում։
Տղան շարունակեց ճանապարհը և տեսավ, մայր ագռավի, որը թողնում է իր սոված երեխաներին։ Տղան սոված երեխաների տալիս է իր ամբողջ ուտելիքը։ Նրանք շնորհակալություն են հայտնում և ասում։
— Մենք մի օր քեզ հետ կտանք քո լավությունը։
Տղն շարունակեց ճանապարհը և տեսավ մի մարդու, որը ասում է թագավորը աղջկան ուզում է ամուսնացնել, ով անցնի նրա փորձրությունը կդառնա նրա ամուսինը։ Տղան երբ տեսավ նրան սիրահարվեց և գնաց փորձրությունը անցնելու։ Թագավորը ասաց ես այս մատանին կնետեմ ծովը շատ խորը, եթե կարողանաս հանել ուրեմն լավ համաձայն եմ, իսկ եթե չկարողանաս այնքան կսուզվես մինչև մահանաս։ Տղան սուղվեց բայց չկարոխացավ հասնել այն շատ խորն էր ընկել, այդ պահին ծովի ալիքի միջից եկան երեք ձկները։ Նրանք սուզվեցին և բերեցին մատանին։ Տղան վերցրեց մատանին և տվեց թագավորին։ Թագավորը ասաց։
—Լավ վերցրա աղջկաս քեզ կին։
Աղջկան դուր չեր գալիս տղանն և նա ասաց։
—Եթե իմ հանձնարարությւունը կատրես ես քոնը կլինեմ։
Նա թափեց սերմեր մեկ պարկ և ասաց։
—Եթե մինչև վաղը կարողանաս հվաքել կանցնես իմ հանձնարարությունը։
Տղան սկսեց հավաքել բայց նա հասկանում էր որ դա անհնար է։ Գիշերը նա առանց ուժ քնեց։ Առավոտյան պաչկը լցված էր և մրջյունները սասցին։
—Դու մեզ օգնեցիր մենք քեզ։
Տղան ուրախացավ և եկավ թագուհին։ Նա շատ զարմացած էր բայց նա ևեվս մի առաչադրանք հանձնարարեց գնա և ինձ համար բեր խնձոր հատուկ խնձոր, որի ծառը մեկ հատ է։ Տղան գնաց ման գալու ծառը, այդ պահին նրա ձեռքի մեջ ընկավ այդ խնձորը։ Տղան շատ զարմացավ և այդ պահին ծառի միջից դուր եկան ագռավները և ասացին։
—մենք այն երեք ագռավներն ենք որոնց դու փկեցիր։ Մենք անցանք սարեր, ձորեր, ծովեր և գտանք այս խնձորը։
Տղան շորակալություն հայտնեց և գնաց թագուհու մոտ։ Նա տվեց թագուհուն խնձորը։ Թգուհին կերավ խնձորը և սիրահարվեց նրան։

Լուսնի անդրադարձումը :Հայլիներ

Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:
Երբ լույսը մի միջավայրից անցնում է այլ միջավայր կոչվում է բեկում։
2. Ի՞նչ է ոսպնյակը:
Ապակե գունդ։
3. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:
Կենտրոնական հատվածը որտեղ հավաքվում է ճառագայթը։
4.Ի՞նչ օրենքով է կատարվում լույսի անդրադարձումը։
Անդրադարձման օրենք։
5.Նշի՛ր հայելիների տեսակները
ուռուցիկ հարթ գոգավոր
6.Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։
Անդրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը կոչվում է անդրադարձման անկյուն

ՏԱՍՆՈՐԴԱԿԱՆ ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐԻ ԿԼՈՐԱՑՈՒՄԸ

ՏԱՍՆՈՐԴԱԿԱՆ ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐԻ ԿԼՈՐԱՑՈՒՄԸ

Օրինակ՝ ենթադրենք, թե պետք է ցանկապատել ուղղանկյունաձև հողամասը, որի պարագիծը 628,816 մ է։ Իհարկե, անհրաժեշտ շինանյութի քանակությունը հաշվարկելիս սանտիմետրերն ու միլիմետրերը հաշվի չեն առնվում։ Եվ այդ պատճառով տվյալ թիվը կլորացնում են՝ նրա վերջին երկու կարգերում գրված թվերը փոխարինելով 0‐ներով և համարելով, որ այն մոտավորապես հավասար է 628,8‐ի։ Դա գրի է առնվում այսպես. 628,816 ≈ 628,8

Այստեղ տրված թիվը փոխարինված է ավելի փոքրով. մոտավոր թիվը` 628,8-ը, 628,816-ից փոքր է (պակաս է) 0,016-ով։ Ասում են, որ այս  դեպքում կատարված է պակասորդով կլորացում մինչև տասնորդականների կարգը։ Մինչև տվյալ կարգը պակասորդով կլորացման ժամանակ բոլոր թվանշանները, որոնք թվի գրառման մեջ գրված են տվյալ կարգից աջ, փոխարինվում են 0-ներով։ Նույն 628,816 թիվը կարելի է կլորացնել նաև հավելուրդով՝ համարելով, որ 628,816 ≈ 628,9։ Այս դեպքում մոտավոր թիվը տրվածից մեծ է 0,084-ով։ Մինչև տվյալ կարգը հավելուրդով կլորացման ժամանակ բոլոր թվանշանները, որոնք թվի գրառման մեջ գրված են տվյալ կարգից աջ, փոխարինվում են 0-ներով, իսկ տվյալ կարգի թվին 1 է գումարվում։

ա) եթե թվի գրառման մեջ տվյալ կարգից աջ գրված է 0, 1, 2, 3, 4 թվանշաններից մեկը, ապա պետք է կատարել պակասորդով կլորացում. բ) եթե թվի գրառման մեջ տվյալ կարգից աջ գրված է 5, 6, 7, 8, 9 թվանշաններից մեկը, ապա պետք է կատարել հավելուրդով կլորացում։

Առաջադրանքներ

  1. Թիվը պակասորդով կլորացրե՛ք մինչև տասնորդականները. ա)
    0,9382=0
     դ) 1,0625=1
     է) 200,18=200
     բ) 28,2897=28
    ե) 80,0388=80
     ը) 567,9111=567
    գ) 100,5621=100
     զ) 6,0999=6
     թ) 0,0008=0
  2. . Թիվը հավելուրդով կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները.
     ա) 7,8932=8
     դ) 0,9999=1
    է) 2,3845=3
     բ) 85,0639=86
     ե) 65,6788=66
    ը) 18,0936=19
    գ) 0,1111=1
     զ) 721,8957=722
    թ) 55,6009=56
  3. . Ասե՛ք, թե մինչև որ կարգն է կլորացված թիվը.
     ա) 93,6527 ≈ 93,65 հարյուրական
    գ) 0,563891 ≈ 0,564 միավոր
     ե) 0,7014 ≈ 1 միավոր
    բ) 734,82 ≈ 735 հազրերդական
     դ) 0,563891 ≈ 0,6 միավոր
    զ) 0,102 ≈ 0 միավոր
  4. . Գրե՛ք այն բոլոր թվանշանները, որոնք աստղանիշի փոխարեն գրելու դեպքում կլորացումը ճիշտ կատարված կլինի.
    ա) 2,66 ≈ 2,66 3
     գ) 18,6 ≈ 18,5 19
     ե) 7,5 ≈ 7,5 8
     բ) 0,3∗ ≈ 0,3 0
     դ) 25,03∗ ≈ 25,04 25
     զ) 800,00∗ ≈ 800 800
  5. Հաշվե՛ք և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները.
  6.  ա) 0,377 + 3,409 – 2,1006=6.6854=7
     գ) 4,5 + 0,3796 + 1,225,= 6.1046=7
    բ) 12,4589 – 6,27 + 1,395=7.5839=8
     դ) 0,1 – 0,01 – 0,001=0.089=0
  7. . Կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները և համեմատե՛ք թվերը.
     ա) 0,136 և 0,144 0=0
     դ) 12,129 և 12,131 12=12
     բ) 2,254 և 2,256 2=2
    ե) 7,9951 և 8,0049 8=8
     գ) 3,769154 և 3,767002 4=4
     զ) 0,009 և 0,001 0=0
  8.  Ուղղանկյունանիստի երկարությունը, լայնությունը և բարձրությունը համապատասխանաբար 12,4 դմ, 5,08 դմ և 3,6 դմ են։ Գտե՛ք ուղղանկյունանիստի ծավալը և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները։
    124 508
    1012
    62000
    63.0012

    630012 36
    3780072
    227

  9. Գտե՛ք ամենափոքր հնգանիշ թվի և ամենամեծ եռանիշ թվի տարբերությունը։
    10000-999=9001
  10. 50 թիվը նախ մեծացրել են 25 %-ով, ապա ստացված թիվը փոքրացրել են 20 %-ով։ Ինչպիսի՞ թիվ է ստացվել` 50-ից մե՞ծ, թե՞ փոքր։
    50=50

Մայրենի

  • Ո՞ր բառն է ավելորդ, ինչու՞:
  1. կորյուն
  2. մանուկ
  3. հասմիկ
  4. երիցուկ
  5. հարություն

    Երիցուկ
  • Ո՞ր բառը պետք է գրվի փոքրատառով:
  1. Հայկ
  2. Գորիս
  3. Հայաստան
  4. Հայաստանցի
    4
  • Գտի՛ր թե որ բառներն են սխալ գրված:

Բազմաթիվ մարտիկ են հավաքվել դրսում, որպեսզի ուղղետոմս գնեն և ուղղարկեն իրենց իրերը:

Մարդիկ ուղարկեն

  • Գրի՛ր բառեր ճիշտ ուղղագրությամբ և ենթարկիր բառակազմական վերլուծության:

Որ նախադասություններում է ոսկի բառը գործածվել ուղիղ իմաստով:

  • Որ նախադասություններում է ոսկի բառը գործածվել ուղիղ իմաստով:
  1. Ոսկի ձեռքեր ունի վարպետը:
  2. Գանձարանի ոսկին անհետացել էր:
  3. Ոսկի հասկերը ծփում էին դաշտում:
    2
  • Ինչքա՞ն բառ կարող ես «քամել» քարտեզագրել բառից:
    քարտեզ գրել տիեզերք քար տար երազել երազ

Պատմություն

1․ Ե՞րբ է տեղի ունեցել Մագնեսիայի ճակատամարտը։ Ի՞նչ նշանակություն է ունեցել այն Հայաստանի համար։
190
2. Ո՞վքեր վերականգնեցին Մեծ Հայքի և Ծոփքի անկախությունը։
Զարեհ Արտաշես
3․ Ե՞րբ են անկախացել Ծոփքը և Փոքր Հայքը։ Ո՞վ էր Փոքր Հայքի արքան Ք․ա․ 180-ական թթ․։
180 Միհրդատ
4․ Ե՞րբ է գահակալել Արտաշես 1-ը։
189
5․ Ե՞րբ և ու՞մ գլխավորությամբ է հռչակվել Կոմմագենեի անկախ թագավորությունը։
Արտաշես
6․ Ո՞ր երկրներից է Արտաշեսը հետ գրավել հայկական հողերը։
Ծոփք
7․ Ինչու՞ է հույն պատմիչ Պոլիբիոսը Արտաշես 1-ին անվանել «Հայաստանի մեծագույն մասի կառավարիչ»։
Նա ուներ մեծ տարածքներ
8․ Ներկայացրեք Արտաշես 1-ի արտաքին քաղաքականության արդյունքները։
Նա ուներ հսկայակն ահռելի տարածքներ։

Մայրենի

  • Դիտում ենք ուսուցողական անիմացիոն մուլտֆիլմը:
  • Պատրաստվում ենք թանգարանային այցելությանը, քննարկում ենք, նախապատրաստվում:
  • Վահան Տերյանի «Գարուն» բանաստեղծությունից դուրս գրի՛ր անծանոթ բառերը, բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:
  • Գրավոր շարադրի՛ր թե ինչի մասին է բանաստեղծությունը:
    Բանաստեղծությունը գարնան մասին է։ Ասում է թե գարունը ծաղիկ է վառել գույները փոխել է։ Նա հիանում էր գարունով և ուզում էր մինչոր մեկին գրկել և սիրել։ Նրա սիրտը մրկում էր այսինքն նա հիսթափված էր և տխուր ու նրա սրտոըմ կա մի երգ և կարծես նրան մեկը կանչում է։
  • Բանաստեղծությունից դուրս գրիր գոյականները, բայերը:
    Գարունը մեկին երեկոն Ծաղիկներն տագնապ սիրտըս զանգերի կարկաչն մեկը երազում ձեռք
    վառել պայծառ սիրել քնքշորեն գգվող անափ փակվում մրրկում լսում բացված հնչում կանչում
  • Բառակազմական վերլուծության ենթարկիր հետևյալ բառերը՝
  1. ծաղիկ— ծախիկ
  2. անափ — ան ափ
  3. քնքշորեն քնքշ որեն
  4. անտես —ան տես
  5. այնքան —այնքան

«Գարուն»
Գարունը այնքա՛ն ծաղիկ է վառել,
Գարունը այնպե՛ս պայծառ է կրկին.
— Ուզում եմ մեկին քնքշորեն սիրել,
Ուզում եմ անուշ փայփայել մեկին։
Այնպե՛ս գգվող է երեկոն անափ,
Ծաղիկներն այնպես նազով են փակվում.
— Շուրջըս վառված է մի անուշ տագնապ,
Մի նոր հուզում է սիրտըս մրրկում…
Անտես զանգերի կարկաչն եմ լսում,
Իմ բացված սրտում հնչում է մի երգ.
— Կարծես թե մեկը ինձ է երազում,
Կարծես կանչում է ինձ մի քնքուշ ձեռք…


գգվող -փաթաթվել

Մայրենի

Եղիշե Չարենցի տուն-թանգարանը հիմնադրվել է 1964 թ. 20-րդ դարի հայ անվանի բանաստեղծի` 1935-1937 թթ. ապրած բնակարանում: Բացվել է 1975 թ. հունվարին:
Այսօր թանգարանն ընդգրկում է 575 քմ տարածք, վերականգնված է մեմորիալ մասը, իսկ մյուս երեք հարկաբաժինները զբաղեցնում է հիմնական ցուցադրությունը: Տուն-թանգարանը բանաստեղծի կյանքի, ստեղծագործության, ազգային-հասարակական գործունեության ուսումնասիրության գիտական կենտրոն է:
Թանգարանում պահպանվում են բանաստեղծից մեզ հասած մասունքներ, նյութեր` կապված Չարենց մարդու, քաղաքացու, մեծ բանաստեղծի, թարգմանչի, հրատարակչի հետ, որոնց ընդհանուր թիվը հասնում է 17 հազարի: Հիմնական ‎ֆոնդն ընդգրկում է 8000-ից ավել թանգարանային նմուշ: Թանգարանի նվիրական մասերից է հուշատունը`արևելյան ու եվրոպական արվեստների նուրբ,
բարձրաճաշակ համադրումով, որտեղ մեծ արժեք է ներկայացնում բանաստեղծի անձնական գրադարանը:
Թանգարանն իր հիմնական առաքելությունից բացի, կազմակերպում է ցուցահանդեսներ, գրական-երաժշտական երեկոներ, դասախոսություններ, համերգներ, հանդիպումներ, շնորհանդեսներ, պոեզիայի օրեր և այլն:

ՏԱՍՆՈՐԴԱԿԱՆ ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐԻ ԲԱԶՄԱՊԱՏԿՈՒՄԸ

Դրական տասնորդական կոտորակները բազմապատկելու համար պետք է`

1) անտեսելով կոտորակների գրառումներում եղած ստորակետները` բազմապատկել ստացված բնական թվերը,

2) ստացված արտադրյալում աջից ստորակետով առանձնացնել այնքան թվանշան, քանի թվանշան որ կա երկու արտադրիչների կոտորակային մասերում միասին։

Օրինակ` 23,5 ⋅ 0,01 = 0,235

Առաջադրանքներ

1.Կատարե՛ք բազմապատկում.

ա) 3,81 ⋅ 2,12 =8.0772
դ) 17,32 ⋅ 816,1= 14,134.852
է) 0,1 ⋅ 0,001=0.0001
բ) 16,7 ⋅ 0,29 =4.843
ե) 1,11 ⋅ 0,32 =0.3552
ը) 23,5 ⋅ 8,12 =190.820
գ) 0,132 ⋅ 0,55 =
132
55
660
6 600
0.07260
զ) 0,92 ⋅ 10,03 =
92
1003
276
92000
9.2276

թ) 17,7 ⋅ 17,7=

177
177
1139
11390
17700
313.29

2. Կատարե՛ք բազմապատկում.

ա) 6,251 ⋅ 7=43.957
դ) 14,55 ⋅ 0,01=0.1455
է) 7,86 ⋅ 0,1=0.786
բ) 0,302 ⋅ 2=0.604
ե) 0,04 ⋅ 85=0.00180
ը) 12,5 ⋅ 80=1000
գ) 18,11 ⋅ 30=543.3
զ) 6,37 ⋅ 0,001=0.0637
թ) 31,232 ⋅ 25=780.224

3. Ճանապարհորդը 4 ժ քայլել է 5,2 կմ/ժ արագությամբ և 3 ժ՝ 4,8 կմ/ժ արագությամբ։ Որքա՞ն ճանապարհ է նա անցել։\
35.2

4. Կատարե՛ք բազմապատկում.

ա) (6,4 ⋅ 0,5) ⋅ 0,2=1.6
գ) (15,2 ⋅ 6) ⋅ 8,7 = 793.44
ե) 5 ⋅ 9,8 ⋅ 0,2=9.8

5.Արտահայտե՛ք կիլոգրամներով.

ա) 7 կգ 344 գ=7.344

գ) 1 կգ 600 գ=1.6

ե) 10 ց 75 կգ 110 գ=1075.11

բ) 13 կգ 45 գ=13.045

դ) 4 ց 15 կգ 23 գ=415.023

զ) 188 գ=0.188

6. Կատարե՛ք բազմապատկում.

ա) 7,31 ⋅ 2,06=15.0586
դ) 20,02 ⋅ (–11,99) =-240.0398
է) (–0,72) ⋅ (–0,27) =0.1944
բ) 0,1 ⋅ 4,767 =0.4767
ե) (–34,8) ⋅ (–0,348) =12.1104
ը) (–3,61) ⋅ 9,876= -35.65236

7. Շոգենավն առաջին օրն անցավ ամբողջ ճանապարհի 1­/7‐ը, իսկ երկրորդ օրը՝2/7 ‐ը։ Ճանապարհի ո՞ր մասը մնաց անցնելու։
1/7+2/7=3/7
7/7-3/7=4/7

8. Երկու քաղաքների միջև եղած ճանապարհը մեքենան կարող է անցնել 5 ժամում, եթե ընթանա 80 կմ/ժ արագությամբ։ Սակայն մեքենան ճանապարհի առաջին կեսն անցել է 100 կմ/ժարագությամբ, երկրորդը` 50 կմ/ժ։ Ինչքա՞ն ժամանակում է մեքենան անցել ամբողջ ճանապարհը։

5×80=400
400-200
200:50=4
6

Մայրենի

  • Ընդլայնի՛ր տեքստը՝ գրելով համապատասխան լրացումներ՝
  • Արևոտ առավոտ էր: Բաց երկնքում շողում էր դեղին արևը: Կապույտ ծովը հանդարտ էր: Եղանակը հարմար էր ճամփորդելու համար: Սակայն քիչ անց սկսվեց ուժեղ անձրև, ուժեղ քամին դարձավ սարսափելի փոթորիկ: Որոտաց լույսավոր կայծակը, և օրը մռայլվեց:
  • Դուրս բեր տեքստում գրածդ լրացումները և գրիր, թե ինչ խոսքի մաս են:
    Արևոտ բաց դողին կապույտ ուժեղ սարսափելի լույսավոր ինչպիսի
  • Բառակազմության ենթարկի՛ր հետևյալ բառերը: (Ուշադրություն դարձրու բառերի գրության ձևին. սովորի՛ր)
  1. վերելք վեր ելք
  2. երբևէերբ և է
  3. երբևիցե երբ և իցե
  4. մարդ մարդ
  5. մարդիկ մարդ իկ
  6. ամենաէական ամենա է ական
  7. բազմերանգբազմ երանգ
  8. ծովեզր ծով եզր
  9. մանրէ մանր է
  10. նորեկ նոր եկ
  11. վերելք
  12. վայրէջք վայր էջք
  13. կիսաեփ կիս ափ
  14. խմբերգ խմբ երգ
  15. էակ է ակ
  16. գոմեշգ գոմ էշ

Поделиться ссылкой: